NGHỆ ĐEN, NGA TRUẬT, NGHỆ TÍM
HÌNH ẢNH, TÁC DỤNG, VỊ THUỐC NAM, ĐÔNG Y, BÀI THUỐC DÂN GIAN CHỮA BỆNH, THUỐC BẮC
Tên khoa học: Curcuma zedoaria (Berg.) Roscoe. Họ: Gừng (Zingiberaceae).
Tên khác: Nga truật, Nghệ tím, Ngải tím, Ngải xanh, Bồng truật, Bồng nga, Bồng dược, Nghệ dăm(Tày), Sùng meng(Dao), M,gang mơ lung(Ba na).
Cách trồng: Trồng bằng củ rễ vào mùa xuân. Đất sau khi đã cày, xới, làm sạch cỏ thì đào hốc cách nhau 30-40cm, bón lót ít phân chuồng hoai trộn với đất rồi trồng vào mỗi hốc 1-2 mầm giống. Trong quá trình cây lớn, thỉnh thoảng xới vun quanh gốc, làm cỏ và bón thúc bằng tưới nước pha loãng phân chuồng, nước tiểu hoặc phân đạm. Thu hoạch vào mùa đông.
Bộ phận dùng và cách bào chế: Thân rễ. Đào về rửa sạch, cắt bỏ rễ con, thái lát, phơi hoặc sấy khô.
Tác dụng và liều dùng: Hành khí, phá huyết, thông kinh bế, tiêu tích, hóa thực. Dùng để chữa các bệnh: Đau bụng, ăn không tiêu, đầy hơi, bế kinh, hành kinh có máu cục, tan huyết bầm.
Liều dùng: 3-6g/ngày dạng thuốc sắc, hoàn, bột.
Bài thuốc ứng dụng:
Bài 1: Chữa đau bụng khi hành kinh, kinh có máu cục, rong kinh máu chảy ri rỉ:
Nga truật 15g, Ích mẫu 15g, sắc uống ngày 1 thang.
Bài 2: Chữa cam tích, phân thối khắm, biếng ăn ở trẻ nhỏ:
Nga truật 6g, Hạt muồng trâu 4g, sắc nước uống.
Bài 3: Chữa đau dạ dày, ợ hơi, ợ chua nhiều:
Nghệ đen 10g, Nhọ nồi 8g, Củ gió đất 12g, Vỏ hàu hoặc mai mực 8g, Nghệ vàng 20g. Tất cả phơi khô, sao vàng hạ thổ, rồi tán thành bột mịn, uống 3-4 lần/ ngày, mỗi lần 1 thìa cà phê.
Bài 4: Chữa kinh nguyệt không đều, có khí hư, đau bụng khi hành kinh ở phụ nữ:
Nghệ đen 12g, Cối xay 1 nắm to, Ích mẫu 1 nắm, Ngải cứu 50g, Hương phụ 12g, Cam thảo nam 1 nắm, Hà thủ ô trắng (sao) 12g, Hạt keo 12g. Sắc uống ngày 1 thang.
Bài 5: Chữa hành kinh không đều, đau bụng, da bụng dưới dày to như đang có thai:
Nga truật(thái mỏng, sao) 250g, Hương phụ(ngâm nước tiểu trẻ con 3 ngày liền) 500g, ngải diệp 40g. Tán thành bột mịn, trộn với bột gạo luyện thành viên bằng hạt nhãn. Mỗi ngày uống 8 viên, uống liên tục 3-7 ngày.
