SÂM BỐ CHÍNH
HÌNH ẢNH, TÁC DỤNG, VỊ THUỐC NAM, ĐÔNG Y, BÀI THUỐC DÂN GIAN CHỮA BỆNH, THUỐC BẮC
Tên khoa học: Hibiscus sagittifolius Kurz var.quinquelobus Gagnep. Họ: Bông (Malvaceae)
Tên khác: Thổ hào sâm, Nhân sâm Phú yên, Sâm báo.
Cách trồng: Sâm bố chính thường mọc hoang trên các vùng đồi núi vùng trung du.
Trồng bằng hạt trên loại đất nhiều mùn, tơi xốp, thoát nước. Bón lót bằng phân chuồng hoai trộn với lân, kali theo tỷ lệ: 100 chuồng/ 1,5 lân/ 0,7 kali. Đất cần cày, bừa kỷ, vun luống rộng 70-80cm, cao 25-30cm.Trước khi trồng, hạt nên ngâm với nước ấm 35-400c(1 sôi pha với 2 lạnh) trong 3 giờ rồi vớt ra, chờ ráo mới trồng. Trồng sâu khoảng 2-3cm, cây cách cây 20-30cm. Sau
khi cây mọc được 2-3 tuần, tiến hành tỉa giặm, làm cỏ, vun gốc và tưới đủ ẩm. Từ tháng thứ 2 trở đi, thỉnh thoãng làm cỏ, vun gốc, bón thúc bằng phân sulfat amoni hoặc tưới nước phân chuồng, nước tiểu pha loãng. Khi cây ra hoa, nếu không lấy hạt làm giống thì ngắt bỏ hoa để cây tập trung chất dinh dưỡng nuôi củ.
Thu hái và bào chế: Đào lấy củ, rửa sạch, cắt bỏ rễ, cuống và cạo sạch lớp vỏ mỏng bên ngoài đem phơi, sấy khô. Hoặc rửa sạch, ngâm nước gạo 1 đêm rồi đồ chín trước khi phơi.
Công dụng và liều dùng: Làm thuốc bổ khí, kiện tỳ vị, thông tiểu tiện, chữa sốt. Liều dùng 10-20g/ngày dạng thuốc sắc hoặc bột.
Bài thuốc ứng dụng:
Bài 1: Chữa thận khí suy kém, nặng đầu, mỏi lưng, nóng nhiều, người luôn mệt mỏi:
Sâm bố chính 6g, Hà thủ ô 12g, Củ mài 6g, Gạc nai nướng 6g, Tầm gửi cây dâu 6g, Mẫu đơn 4g, Nhụy sen 4g. Sắc uống ngày 1 thang.
Bài 2: Thuốc bổ cho người bệnh hen suyễn khi đã qua cơn hen:
Sâm bố chính 200g, Đậu đen 500g, Hà thủ ô 200g, Củ đinh lăng 200g, Ngải cứu 200g. Tán nhỏ trộn với mật ong làm hoàn 12g, mỗi ngày uống 2 hoàn chia làm 2 lần.
Bài 3: Chữa động kinh:
Sâm bố chính 20g, Ý dĩ 40g, Nam tinh sao 20g, Toàn yết 20g, Trần bì 20g, Nhục quế 4g. Tán thành bột mịn, ngày uống 40g. Sau đó lấy chu sa 1g cho vào tim lợn, hấp cách thủy cho người bệnh ăn mỗi tuần 3 lần. Uống và ăn thuốc trên liên tục trong 3 tuần liền.
Bài 4: Chữa bệnh trầm cảm:
Sâm bố chính 16g, Hoài sơn 12, Hà thủ ô 12g, Long nhãn 12g, Bá tử nhân 12g, Toan táo nhân 8g, Liên tu 8g, Bá hạ chế 8g, Thạch xương bồ 8g, Cam thảo dây 8g, Nhục quế 4g. Ngày sắc uống 1 thang.
Bài 5: Chữa trẻ em gầy còm, xanh xao, đại tiện hay lỏng, kiết lỵ kéo dài:
Sâm bố chính25%, Hoài sơn30%, Ý dĩ 20%, Hạt sen15%, Bạch chỉ 10% . Tất cả đều sao chín, tán nhỏ, trộn với đường đun chảy hoặc uống với nước đường ngày 2-4g.
Bài 6: Chữa đái ra dưỡng chấp:
Sâm bố chính 12g, Ý dĩ 12g, Tỳ giải 12g, Huyền sâm 12g, Trúc diệp 12g, Liên nhục 12g, Củ mài 12g, Rễ cỏ tranh 12g, Cam thảo nam 12g, Mã đề 12g, Hoạt thạch 6g. Sắc uống ngày 1 thang.
Bài 7: Chữa suy nhược ở người cao tuổi và phụ nữ sau khi sinh:
Sâm bố chính 40g, Ích mẫu 40g, Kê huyết đằng 20g, Hương phụ 12g, Tam thất 12g. Tất cả tán nhỏ, Mỗi ngày uống 15-20g.
